Openheid kun je leren

Voor zijn psychose was Danny (34) veel minder open in het tonen van zijn kwetsbaarheden. Sindsdien heeft hij geleerd om behoeftes beter te benoemen en aan te geven. Hulpverleners uit de GGZ én een opleiding tot ervaringsdeskundige hebben hem hierin op weg geholpen. Tegenwoordig gebruikt hij zijn ervaringen in zijn werk als ervaringsdeskundige, waarbij Danny openheid toont over zijn kwetsbaarheden en deze regelmatig inzet.

'Twaalf jaar geleden stond mijn leven door een psychose totaal op z'n kop. Tijdens de proeftijd van mijn nieuwe baan viel ik van een depressie in een psychose. Ik belandde op de PAAZ en werd suicidaal. Ik stond op het punt te gaan trouwen, maar na mijn psychose vertrouwde mijn vriendin mij niet meer. Onze relatie ging uit en ik verloor mijn baan. Uit onderzoek bleek dat ik een lichte vorm van autisme heb: PDD-NOS, de 'verlegenheidsdiagnose'.

Mijn omgeving reageerde wisselend op mijn opname. Sommigen vonden het heel vervelend voor mij dat ik een psychose heb gehad: 'We slaan je er wel doorheen'. Maar er zijn ook mensen geweest die bang werden en vroegen of ik geen contact meer met hen wilde opnemen. Dat was confronterend. Ik heb nu wel echt hele goede vrienden. Zij nemen me zoals ik ben, zij zien mij als een normaal mens. Niet minder of meer dan een ander. Ze zien me gewoon als Danny.

Factoren van invloed

Mijn jeugd liep niet over rozen. Ik had een vader die aan de drank zat en nooit naar mij omkeek. Ook werd ik vaak gepest, omdat ik stil was. Op school was ik altijd het nerdje van de klas. Ik had overal antwoord op en bij wiskunde wist ik altijd alles. Deze moeilijke ervaringen hebben zonder twijfel mede invloed gehad op de persoon die ik nu ben. Mijn moeder is er overigens wel altijd voor me geweest.

Vroeger stopte ik alles maar weg. Als ik met mijn vrienden uit ging, trok ik me terug of ging ik eerder weg. Ik was vaak prikkelbaar, regelmatig deed ik mijn koptelefoon op tegen de herrie. Als ze me vroegen wat er met me aan de hand was, antwoordde ik dat alles goed was. Totdat ze door gingen vragen. Toen ben ik wel gaan praten. Ik was het ook zat om alles voor me te houden. Ik vertelde dat ik mijn koptelefoon opzet, om te voorkomen dat ik teveel prikkels binnen krijg. Dan krijg ik het benauwd.

Behoeften aangeven

Voor mij zit de kracht van kwetsbaarheid in het tonen ervan. Ik heb dat echt moeten leren. In een moeilijke periode vertelde ik bijvoorbeeld aan een goede vriendin waar ik tegenaan liep. Daardoor vertelde zij me dat ze zelf kampt met Borderline problematiek en dat ik me echt niet voor mijn problemen hoef te schamen. Ze vond het juist knap dat ik het vertelde. Ze wist wel dat er iets met me aan de hand was, maar wat dat nou precies was, dat wist ze niet. Doordat ik daar open over was, vonden we herkenning bij elkaar

Vroeger durfde ik in de supermarkt niets aan een medewerker te vragen wanneer ik ergens naar op zoek was. Dan dacht ik: 'Ik kom volgende week wel een keer terug'. Ik voelde mezelf dom als ik iets moest vragen. Totdat ik eens met iemand ben meegegaan naar de supermarkt die gewoon op de man af vroeg waar de suiker stond. Toen dacht ik: 'Danny, zo kan het toch ook?'.

Howie de Harp

Na mijn opname werd ik vrijwilliger bij de cliëntenraad van Bureau Maks, een GGZ organisatie. Ik zou in principe alleen de website aanpassen, maar al gauw nam ik ook de beleidsstukken door en gaf ik advies. Ik heb een vooropleiding in de administratie en ik hou van lezen en van digitaal bezig zijn. Toen ik lid werd van de cliëntenraad mocht ik al gauw meebeslissen over behandelingen en therapievormen die ingevoerd zouden worden. Zo kwam ik in aanraking met de opleiding voor ervaringsdeskundigheid Howie de Harp. Ik wist meteen dat ik dat wilde gaan doen: mijn ervaring inzetten om anderen met hun herstelproces te helpen.

De theorie van de opleiding ging me goed af. Ik had in de cliëntenraad al veel informatie meegekregen. De praktijk was veel zwaarder, omdat ik als ervaringsdeskundige tegen zaken aanliep die mij diep raakten. Zo had één van mijn cliënten zichzelf helemaal opengehaald tijdens een psychose. Hij was ook su¯cidaal. Dat deed me sterk denken aan de tijd dat ik zelf was opgenomen. Een pijnlijke ervaring, onder andere omdat ik toen in de isoleer terecht ben gekomen.

Inzet van ervaringen

Tijdens mijn opname wilde ik zo graag naar buiten: ik voelde me opgesloten op de PAAZ. Dat mocht niet en het maakte me 'gek'. Ik vind het vreselijk dat het zo ver moet komen dat mensen zichzelf gaan beschadigen. Dat raakt me nog steeds. Door mijn ervaringen en gevoelens hierover duidelijk uit te spreken naar mijn cliënt, voelde hij zich begrepen en zich minder alleen in zijn ervaringen. Het is belangrijk om van anderen te horen hoe zij met deze situaties omgaan.

Openheid naar werkgevers

Ik heb er voor gekozen om open te zijn, ook richting werkgevers. Ik vertel dat ik psychosegevoelig ben en PDD-NOS heb (stoornis in het ontwikkelcentrum van je hersenen). Ik ervaar daardoor veel prikkels, waardoor ik moeilijker contact maak. Tegenwoordig kies ik werkgevers waarbij ik mijn kwetsbaarheid juist in kan zetten, zoals nu bij het RIBW. In het verleden heb ik overigens nooit een baan gekregen wanneer ik open was over mijn kwetsbaarheden. Veel werkgevers zeiden tegen mij dat ze me niet konden gebruiken toen ik vertelde dat ik PDD-NOS heb.

In de gesprekken met werkgevers geef ik altijd aan wat ik nodig heb om goed te kunnen functioneren. Dan benoem ik dat ik niet goed tegen teveel drukte kan en dat ik structuur nodig heb. De ene keer is er meer begrip voor dan de andere keer en vaak willen ze dan liever iemand anders. 'Ik had mijn mond moeten houden', denk ik dan, maar ik weet ook dat er een grote kans is dat ze er toch achter komen en dan heb ik een groter probleem.

Praten over stigma

Vorig jaar heb ik ook een bijdrage geleverd aan de Stigma Tour. Met een gele, grote bus die door heel Nederland toert, gingen we met mensen in gesprek over kwetsbaarheid en stigma. Dat was heel mooi om te doen. Je deelt veel met elkaar. Wij, ervaringsdeskundigen, werden geinterviewd door studenten van de Hogeschool om te kijken wat we kunnen doen om de zorg te verbeteren. Ik merk dat er steeds meer belangstelling komt voor stigma, het komt steeds meer ter sprake en dat creëert openheid. Dat resulteert bijvoorbeeld in High Intensive Care, een iets vriendelijker uitvoering van een PAAZ afdeling.

Het tonen van mijn kwetsbaarheden was een hobbelig proces. Ik heb dat echt moeten leren, om me te durven uiten. Uitproberen of het past of niet, reacties peilen. Of het er gewoon in een gekke bui over hebben. Soms maak ik een grapje en gooi ik er een beetje humor in. Dat kan er ook voor zorgen dat iemand meer van zijn kwetsbaarheid durft te tonen.

Weg met stempels

Wat mij betreft mag er in de maatschappij veel meer aandacht voor zijn, voor de werking van stigma. Mensen niet in hokjes stoppen van: die heeft dit en die heeft dat. Behandel iemand gewoon als mens, eventueel als mens met een bepaalde kwetsbaarheid. Maar geef geen stempels en zeg niet dat iemand iets niet kan.

Danny

tags: 

Lees verder: