I had a dream...
In een wereld van taboe en uitsluiting op het gebied van psychische stoornissen valt nog heel wat te winnen. Sam Gerrits (46) maakt zich hard voor het doorbreken van het vooroordeel dat mensen met een psychische stoornis afgeschreven zijn. Ook met een psychische kwetsbaarheid kan je je passie blijven volgen en een zinvol leven leiden. Sam vergelijkt de kijk op psychische problematiek met de emancipatie van de vrouw: ook zij wil(de) meer autonomie en de omgeving moe(s)t daar aan wennen.
'Door zelf eerlijk te zijn naar mijzelf en mijn verhaal openlijk te vertellen aan anderen, ben ik actief bezig met het doorbreken van dat stigma -het stigma dat mensen met een kwetsbaarheid op het gebied van de psyche niks meer waard zijn-. Ik heb veel psychoses en depressies meegemaakt en deze kunnen overwinnen. In het boek: 'Alleen, berichten uit de isoleercel', dat ik samen met Wouter Kusters schreef, deelde ik voor het eerst publiekelijk mijn ervaringen in de isoleer. Dit boek kreeg goede recensies en veel aandacht in de media. Het is cultuurdrager geworden in de dwang- en drangbeweging en ligt inmiddels in bijna elke psychiatrische instelling.
Het werkte heel positief om met Wouter te kunnen sparren over psychoses en opnames; iemand met ervaringen op dit gebied, iemand met een vergelijkbare blik. Heel anders dan ik bij anderen tegenkwam. Inzichtelijk, spiritueel en ook humoristisch. Ons boek kreeg zoveel publiciteit, dat overtrof onze stoutste verwachtingen. Het heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan behandelaars om minder snel mensen in de isoleer te stoppen.
TedEx
Afgelopen jaar heb ik op eigen initiatief TedEx benaderd omdat ik mijn verhaal wilde delen in een Tedtalk*, (http://www.tedxarnhem.com/sam-gerrits.html) in het kader van transparantie over mijn geestelijke gezondheid. Mijn Tedtalk ging over gek worden en de lange weg terug naar geestelijke stabiliteit en een gezond, werkzaam leven. De aandacht was enorm groot. Ik merk dat de omgeving openstaat voor ervaringsverhalen van mensen die psychotisch zijn geweest.
Ski-ongeluk
Mijn eigen problemen begonnen na een ski-ongeluk op mijn 26ste. Ik ging met mijn toenmalige collega's skiën in Aspen Colorado. Destijds werkte ik in Suriname als geochemicus voor een Canadees bedrijf. Ik voelde me jong en onsterfelijk. Na twee skilessen zat ik al op de zwarte piste. Door een ongeluk belandde ik met een fikse klap op mijn nek. Mijn tussenwervel spieren in mijn rug zaten helemaal vast. Dat gaf een afschuwelijke pijn, want alles was verkrampt. Men dacht lang dat mijn evenwichtsorgaan beschadigd was, want als ik opstond viel ik om. Heel lang wist ik dus niet wat er met me aan de hand was, alleen dat het afschuwelijk veel pijn deed. Op die leeftijd deed ik alles op karakter, 'even doorbijten'.
Stemmingswisselingen
Tijdens het veldwerk dat ik in Suriname toen deed was de pijn in mijn rug nog te hanteren. Toen ik terugkwam in Nederland en aan de slag ging bij Shell, werd de pijn in mijn rug extreem. De hele dag zat ik in dezelfde houding achter de computer. Ik kreeg toen heftige stemmingswisselingen waardoor ik vrienden verloor. Ook kreeg ik daardoor ruzie met mijn baas. In deze periode begon ook mijn eerste psychose, één van velen, zestien om precies te zijn. Ik kwam thuis te zitten en belandde in een zware depressie. Deze was zo zwaar dat ik alleen nog maar in bed lag en zelfs de wc niet meer haalde. Ik zocht geen hulp, want ik dacht: 'Ik moet het zelf kunnen doen'. Ik kreeg het gevoel dat ik me aanstelde. Ik had ook weinig vertrouwen in wat de medische zorg voor me kon doen, door alle behandelaren die niets voor me konden doen.
Manie
Na die drie maanden depressie voelde ik me ineens super goed. Ik gaf een knalfeest voor iedereen, want er was zogenaamd niets meer met me aan de hand. Ik denk dat mijn lichaam op tilt was geraakt, mijn impulsen waren zo out of the box geraakt dat ik een psychose kreeg .Ook mijn familie leed onder mijn psychoses en stemmingswisselingen. Mijn zus wilde me graag helpen, maar ik behandelde haar zo slecht dat zij is gestopt. Nadat ik tijdens een psychose in het huis van mijn ouders veel schade had aangericht, waren ook zij het vertrouwen in mij kwijt. Ik ben daarna lang op mijzelf teruggeworpen geweest. Gelukkig zijn de banden met mijn ouders sinds kort weer aan het herstellen.
Eerst open naar jezelf
Een belangrijk aspect van herstel is erkennen dat je een probleem hebt. Pas als je eerlijk en open bent naar jezelf, kan je dat laten zien aan de buitenwereld.
Het is net als met je auto of je fiets. Hij gaat eerst een raar geluidje maken en dan valt hij stil. Met ducktape of ijzerdraad kun je daar nog lang mee door blijven rijden . Als je dat echter blijft doen, dan wordt de situatie steeds penibeler, totdat je op een gegeven moment echt ergens stil komt te staan. En dat wordt het ineens heel duur met de ANWB, of bij de fietsenmaker, tenminste als het nog gerepareerd kan worden. Voor mijzelf was het dus belangrijk om in te zien dat ik een probleem had. Het was belangrijk om te realiseren dat juist dit het begin was van mijn weg terug omhoog. Ik moest eerst erkennen: er is iets en daar moet ik wat mee. Stap twee is je er niet voor te schamen.
Neem jezelf serieus
Hoe je je naar buiten toe presenteert, heeft ook te maken of je dat vanuit kracht en zelfrespect doet of juist uit zwakte en minachting naar jezelf. Hoe serieus neem je jezelf? Zolang je blijft ontkennen dat je een probleem hebt, neem je jezelf ook niet serieus. Neem jezelf serieus genoeg om open te zijn naar jezelf over je kwetsbaarheid, dan kun je dat ook naar anderen doen. Als je voelt dat je een klik met iemand hebt en dat je nader tot elkaar komt, dan kun je open zijn. Voel goed aan met wie je wat deelt over je kwetsbaarheid. Niet de hele wereld hoeft het te weten.
Rekening houden met je beperking
Ik houd rekening met mijn beperking door middel van extra medicatie of extra rust als dat nodig is. Dagelijks slik ik 300 milligram Seroquel (een anti-psychoticum) en dat is ontzettend veel. De bijwerkingen van dit medicijn los ik op door een dieet. Ik eet bijna alleen maar groente en fruit, bonen en roggebrood. Het kost wilskracht, maar het geeft ook resultaat: ik ben niet dik noch traag. Dus je kan wat doen aan de bijwerkingen. Ga bijvoorbeeld in gesprek met een diëtiste en zeg dat je een heel erg vertraagde stofwisseling hebt, vraag wat je daaraan kunt doen.
Grens tussen privé en publiek
In de interviews die ik doe, kom ik vaak uit op een ongemakkelijk gebied: de grens tussen publiek en privé. Die is precair, zeker bij mensen die succesvol zijn en goed zijn in hun werk. Wanneer deze mensen voor hun kwetsbaarheid uit durven te komen is dat bijzonder. Het kan namelijk schadelijk zijn voor hun carriére. Laatst interviewde ik een man met autisme die in de top van een multinational zit. De reden dat hij toch zijn kwetsbaarheid toont, dankt hij aan z'n kinderen: 'Ik wil graag dat ze trots op me zijn. Ik weet dat ze trots op me zijn als ik toon wie ik echt ben, in plaats van dat ik een mooi corporate image ophoud en mijn autisme privé houdt.'
Zoek je passie en leef hem
Of je nu een psychische kwetsbaarheid hebt of niet: Laat het vlammetje in je hart nooit uitdoven. Zeker niet door een psychiater of een therapeut. Er zullen altijd behandelaars zijn die zeggen: jij bent te kwetsbaar, doe maar rustig aan. Daar geloof ik niet in. Iedereen is aan zichzelf verplicht om te zoeken wat hij of zij kan en wil en dat te gaan doen. Kwetsbaar of niet. Want in die kwetsbaarheid zit vaak ook een enorme kracht en die moet je ontdekken. Bij mij is dat bijvoorbeeld dat ik heel erg goed kan luisteren naar mensen en dat ik heel snel kan schakelen tussen gedachten.
Dankzij mijn gevoeligheid bereik ik ook andere dingen in mijn interviews. Zo mocht ik laatst Isa Hoes interviewen over Antonie Kamerling. Hij was ook bi-polair. Juist omdat ik dat ook ben, kan ik vragen stellen die anderen niet durven te stellen.
Woest paard
Bi-polairen hebben volgens mij een soort breedband connectie tot hun emoties in tegenstelling tot anderen die analoog gaan. Doordat er zo veel contact is met je emoties, is er veel drive om er iets mee te doen. Dat kan je beperken, maar het kan ook je kracht zijn als je het leert managen. Mensen met een stoornis hebben een woest paard gekregen om te berijden. Ik zie veel mensen op het woeste paard zitten en als het galoppeert dan vallen ze er van af. Ze blijven liggen terwijl het paard om hen heen dwarrelt. Ik zou tegen deze mensen willen zeggen: laat het vlammetje in je hart niet uitdoven, Het is niet erg om een paar keer op je bek te gaan. Realiseer je dat je pillen nodig kan hebben, of andere hulp, of beide. Sommige mensen hebben een heel moeilijk paard, maar ik durf te zeggen dat er meer in je leven zit dan je denkt.
Kracht van kwetsbaarheid
Ik ben een emotioneel mens. Ik sta goed in contact met mijn emoties en ik kan snel schakelen.
Sinds mijn psychoses is dat sterker geworden, waardoor ik mensen ook kan raken en overtuigen van mijn standpunten. Mijn TedTalk is vaker bekeken dan de andere Talks. Dat komt volgens mij omdat ik spreek met een bepaalde intensiteit. Dat gaat samen met het bipolaire deel in mij en dat maakt dat ik bevlogen ben en anderen kan enthousiasmeren. Ik kan gepassioneerd verhalen vertellen. Dat is mijn kracht.
Doel
Mijn doel is om openheid over psychische kwetsbaarheid vooruit te helpen. Mijn droom is dat je gewoon op je werk komt en kunt zeggen 'jongens, jullie weten dat ik paranoide schizofreen ben, dat maakt mij heel goed in het herkennen van patronen, maar vandaag ben ik extra paranoia, dus laat mij even een dag met rust, bel me niet, mail me niet. En dan dat mensen je gewoon echt even met rust laten. Maar dat is nu niet voor te stellen. Maar dat is wel mijn droom.
*TedTalk: een speech waarbij sprekers hun ideeën overbrengen aan een zaal met publiek. De spreker doet dat op een zo toegankelijk mogelijke manier en in maximaal 6, 12 of 18 minuten. Sinds 2009 vinden er over de hele wereld in TEDx-evenementen plaats. De Talks zijn online terug te zien op onder andere YouTube
Sam