Een klein zetje

Soms wil je meteen iets doen als iemand het moeilijk heeft. Helpen kan goed voelen en zorgt voor verbinding. Maar soms is niet helpen juist beter: dan geef je de ander de kans om zelf iets te leren of sterker te worden.

In het Ervaringswijzer Ateljee spraken we over de vraag: Wanneer is helpen echt behulpzaam, en wanneer doe je te veel? De uitspraken komen van deelnemers, zowel uit de voorbereiding als uit de bijeenkomst zelf. Aan het eind vind je onze slotvisie. 

Een beter gevoel over jezelf
Helpen kan goed voelen. Dat is niet vreemd: als je iets doet voor een ander, geeft dat een gevoel van verbondenheid en zin.

“Als je iemand helpt, ga je jezelf ook beter voelen.”
“Ik heb gelezen dat je hersenen geen verschil maken tussen een ander helpen en jezelf helpen. Daarom krijg je er een goed gevoel van.”
Een ander: “Dat vind ik geen goede motivatie. Het moet uit je hart komen.” Weer iemand: “Toch helpt het wel als je niet vanuit strijd denkt, maar vanuit verbinding. Laatst wilde ik in onze woonvereniging een poster ophangen, maar dat lag gevoelig en het werd meteen een agendapunt. Dat voelde als ik-tegen-hen. Daarom heb ik besloten het onderwerp in te brengen vanuit de intentie om meer samenzijn te creëren. Dat voelt beter.”

Het geeft je leven zin
Helpen geeft betekenis. Door iets voor anderen te doen, ervaar je dat je verschil kunt maken.

“Vroeger dacht ik niet na over de gevoelens van anderen. Ik was vooral bezig met overleven. Zelfs als ik met anderen in hetzelfde schuitje zat, hielp ik niet.”
“Geven is soms ook een manier om je goed te voelen over jezelf, om je schuld te sussen. Wees eerlijk over waarom je helpt. Je doet het nooit helemaal belangeloos — je hebt er zelf ook iets aan. Dat is niet erg, maar wees er bewust van.”
“Je moet eerst goed voor jezelf zorgen, voordat je echt iets kunt betekenen voor een ander.”
“Soms help je anderen zonder te merken dat je eigenlijk zelf hulp nodig hebt.”

Het versterkt het groepsgevoel
Samen iets doen verbindt mensen. Kleine gebaren kunnen het verschil maken.

“Bij ons in de straat heeft iemand geld bij de gemeente gevraagd om de voorgevels te beplanten. Met een aantal buren zijn we druk in de weer geweest en het ziet er mooi uit nu.”


We zijn allemaal deel van hetzelfde leven.
“Mij helpt het om te denken: ik had ook in het lichaam van een ander geboren kunnen zijn. Als ik in zijn schoenen stond, wat zou ik dan voelen?”

Je gaat minder op in jezelf
Minder “kijk mij eens” maakt je vrij.

“Als je ego gestreeld wordt, voel je je even beter, maar bij het volgende probleem zakt het weer in. Als je niet alles voor jezelf doet, ben je vrijer van dat gedoe.”
“Ego is handig om te overleven. Je wilt liefde ontvangen, en ego probeert dat te regelen — op wat voor manier dan ook.”
“Ik wil niet meer rondlopen met de gedachte: doe ik het wel goed? Ik ben blijkbaar hier terechtgekomen. Ik wil niet meer afhankelijk zijn van de goedkeuring of afkeuring van anderen.”

Levende liefde
Als je liefde laat zien in wat je doet, komt ze tot leven.

“Je kunt van jezelf weten dat je liefde waard bent, maar als niemand dat weerspiegelt, wordt het moeilijk. We hebben elkaar nodig om te voelen dat we ertoe doen.”
“Ook al heb ik weinig tijd, ik neem toch even de tijd om het hondje van mijn zieke buurvrouw uit te laten.”

Te veel helpen put uit
Wie steeds klaarstaat voor anderen, vergeet soms zichzelf.

“Een appelboom geeft goede appels als hij zelf ook gezond is.”
“Je moet uitkijken voor energievampiers als je een pleaser bent. Dan lig jij uiteindelijk uitgeput op de grond. Mensen manipuleren elkaar op allerlei manieren. Ik ken iemand die altijd heel enthousiast doet, waardoor je je bijna kinderachtig voelt als je niet meedoet.”

Geen verantwoordelijkheid overnemen
Helpen wordt onhandig als je dingen oplost die niet van jou zijn.

“Ik was altijd geneigd om te helpen, maar heb dat mezelf afgeleerd. In de stad kun je daar soms bizarre reacties op krijgen.”
“Mijn devies is: ‘Helpen moet je mogen.’ Ik vraag eerst om toestemming.”
“Soms zie ik een oplossing, maar dat betekent niet dat ik moet helpen. Dan ontneem je iemand misschien de kans om zelf iets te leren.”
“Mijn moeder loste vroeger vaak ongevraagd dingen voor mij op. Bijvoorbeeld kleding kopen of zeggen dat ik moest gaan fietsen voor mijn gezondheid. Sommige mensen kunnen vanuit hun eigen gelijk iets opdringen.”
“Ik zette eens een vuilniszak van een ander buiten. Die lekte stinkend visvocht door de gang. Een buurman werd boos en ik moest de hele gang schoonmaken.”
“Mijn moeder kwam me laatst nog vertellen hoe ik mijn huis moest schoonmaken. Ik ben 53!”

Men blijft afhankelijk
Als je te vaak helpt, leert de ander niet om zelf in actie te komen.

“Dat zie je al bij bedelaars. Ik ken een vrouw die altijd een sinaasappel in haar tas had om weg te geven, maar vaak wilden ze dat niet eens.”

Medelijden maakt de ander kleiner
Medelijden lijkt op mededogen, maar maakt verschil in plaats van gelijkwaardigheid.

“Ik heb weleens medelijden met oudere mensen. Maar dan denk ik ook: ik moet nog maar zo oud zien te worden. Het zijn de sterken die zo oud worden.”
“Helpen kan ook een vorm van slijmen zijn.”

Niet helpen vergroot zelfredzaamheid
Niet altijd helpen is soms juist goed. Als mensen ruimte krijgen, leren ze zelf oplossingen vinden.

“Mijn vader gaf me vroeger geen gereedschap om mijn fiets te maken, want hij was bang dat ik daarmee niet kon omgaan.”
Deze uitspraak leidde tot veel gesprek. Sommigen vonden dat kinderen tegenwoordig te veel beschermd worden, waardoor ze minder leren omgaan met tegenslag en weerstand.

Eigen grenzen bewaken
Niet helpen kan ook betekenen dat je goed luistert naar wat je zelf aankunt.

“Ik was op één dag twee verschillende mensen aan het helpen verhuizen in hetzelfde wooncomplex, want tja… ik had het beloofd.”
Het besef kwam later: goed willen doen is mooi, maar niet ten koste van jezelf.

Vertrouwen in de ander
Door niet alles over te nemen, geef je de ander de kans om zelf te groeien.

“Ik deed vroeger te veel voor mijn kinderen — dingen klaarzetten en vooruit denken. Nu denk ik meer: hoe laat je mensen zelf oefenen?”
“De natuur doet niet zo moeilijk over hulp. Ik zag laatst een natuurdocumentaire: een moeder gooide gewoon haar kuikens overboord om ze te leren vliegen, haha.”

Je hoeft niet alles te fixen
Soms helpt het meer om even niets te doen.

“Thuis was ik degene die hielp afwassen, want mijn broer deed het niet. Mijn moeder ruimde alles achter zijn kont op — zelfs een chipszakje dat hij op tafel wilde gooien, maar dat op de grond viel.”
Het inzicht uit deze ervaring is dat je soms bewust níet moet helpen, zodat de ander zijn eigen rol gaat innemen — en jij die niet voor hem blijft spelen. Dit sluit aan bij wat bekendstaat als de dramadriehoek: een patroon waarin iemand de rol van slachtoffer heeft en de ander gaat redden, waardoor het gedrag juist in stand blijft.
“Iedereen heeft recht op zijn eigen worsteling.”

Handelen op het juiste moment
Soms gaat het niet om wát je doet, maar wanneer.

“Als je niet reageert, zit de ander zelf met zijn negatieve energie.”
“Als iemand iets van mij verwacht waar ik tijd voor nodig heb, laat ik het even bezinken. De spanning ebt weg en de volgende dag zie ik het vaak anders.”
“In verbinding blijven in plaats van uit boosheid of angst reageren vraagt veel. Ik heb wel geleerd om los te laten dat ik altijd gelijk moet hebben. Als iemand een goed argument heeft, mag ik mijn idee ook bijstellen.”

Stil maar aanwezig
Soms helpt er gewoon zijn het meeste.

“Ik vind het moeilijk om de pijn van een ander te zien. Dan heb ik de neiging om ervan weg te lopen. Nu probeer ik te kijken: wat raakt mij, en dat aan te gaan. Dan kan het helpen van een ander ook het verwerken van je eigen pijn zijn. Dan wordt helpen verbindend.”
“Ik ken iemand die snel in de stress schiet. Het gaat vaak over haar gezondheid. Dan zoekt ze van alles op internet, waar ze nog beroerder van wordt. Als ik laat merken dat ik echt luister, wordt ze rustiger.”
Niet helpen kan dus ook betekenen: erbij blijven, zonder het over te nemen.

In de steek laten
Soms is niet helpen geen wijsheid, maar iemand alleen laten staan.

“Ik zag eens een straatgevecht waarbij iemand een ander met een baksteen wilde slaan. Ik zei: ‘Niet doen, ik wil niet dat je in de gevangenis komt.’ Dat hielp gelukkig.”
“Wat ik moeilijk vind, is als mensen gedrag van anderen afkeuren terwijl ze het zelf ook doen. Iemand zei afkeurend over een ander: ‘Die zit ook in elk buurthuis,’ terwijl ze zelf net zo was. Kwaadspreken, daar kan ik niet tegen.”
Niet helpen of zwijgen kan dus ook voelen als meedoen aan onrecht.

Geeft afstand in relaties
Niet helpen kan afstand scheppen, ook al is dat niet altijd bewust.

“Een collega kreeg een heupoperatie. Ik ben hem niet gaan opzoeken. Achteraf dacht ik: ik had meer moeite kunnen doen.”
Soms merken mensen pas later dat ze iets hebben laten liggen, omdat ze dachten dat het niet nodig was.

Helpen mensen jou ook niet
Wie zich terugtrekt, krijgt soms ook minder betrokkenheid terug.

“Ik probeer wel eens mijn snor te drukken.”
“Bij ons is het de bedoeling dat je minstens twee dagen per jaar in de gezamenlijke tuin helpt. Alleen voel ik me niet thuis tussen de dames die tinctuurtjes maken en lavendelzakjes naaien.”
Niet meedoen kan betekenen dat anderen je ook minder snel opzoeken of betrekken bij het geheel.

Bang om geraakt te worden
Sommige mensen houden afstand omdat ze het moeilijk vinden om pijn van anderen te voelen.

“Als iemand in zijn vingers heeft gesneden, voel ik dat bijna letterlijk. Mijn eerste reactie is dan om afstand te nemen, terwijl ik eigenlijk gewoon had moeten zeggen: wat naar voor je.”
“Als mensen met een heftig verhaal komen, kan ik dat de rest van de dag met me meedragen.”
De neiging om weg te blijven komt dan niet uit onverschilligheid, maar uit overgevoeligheid — geraakt worden voelt te intens.

Dooddoener
Soms reageren mensen op verdriet met goedbedoelde, maar lege woorden.

“Ik was een keer verdrietig, en toen had een huisgenoot een briefje onder mijn deur geschoven met een liedje van Sting. Iets in de trant van: ‘achter de wolken schijnt de zon’. Ik was toen heel kwaad, maar achteraf snapte ik de goede bedoeling.”
“Door mijn autisme vind ik het soms moeilijk om in te schatten waardoor mensen verdriet ervaren.”
Niet helpen kan dan voortkomen uit onhandigheid of ongemak, niet uit onwil.

Slotvisie
Helpen is iets moois. Het laat zien dat je om iemand geeft. Maar soms is het beter om even niets te doen en de ander ruimte te geven.

Wijs helpen betekent dat je eerst even stilstaat: Doe ik dit uit liefde, of omdat ik me ongemakkelijk voel? Helpt het de ander echt, of neem ik iets over dat niet van mij is?

Echte hulp komt uit je hart. Soms doe je iets, soms blijf je gewoon dichtbij. Beide kunnen goed zijn – als het met aandacht en respect gebeurt.